| علت اصلی | نشانهٔ شاخص | راهکار فوری / پیشگیرانه |
| نوسان شدید ولتاژ (افزایش یا افت) | چشمک زدن چراغ محافظ، صدای تق قطع و وصل | نصب استابلایزر یا سرج ارستر و کنترل دوره ای ولتاژ با مولتی متر |
| ظرفیت پایین یا نامتناسب محافظ | داغ شدن سریع بدنه، پرش آمپرمتر کولر | انتخاب محافظ ۳۰٪ بالاتر از جریان نامی دستگاه و جایگزینی مدل استاندارد |
| خرابی ترانس، رله یا فیوز داخلی | بوی لاک سوخته، قطع کامل خروجی برق | تعویض قطعه در کارگاه تخصصی یا خرید محافظ نو با گارانتی معتبر |
| بار اضافی روی مدار یا سیم کشی غیراستاندارد | افت ولتاژ در استارت سایر وسایل، قطع فیوز اصلی منزل | توزیع بار روی فاز جدا، محاسبه ی مجدد مقطع کابل و کنتور |
| محافظ کولر گازی نامرغوب یا بی نام ونشان | نبود برگه تست، تغییر رنگ سریع پوسته | خرید برند معتبر با تأییدیه CE و ضمانت؛ توصیه کارشناسان «تعمیر مگ» |
| شرایط محیطی نامساعد (رطوبت، گرد و غبار، گرمای محفظه) | زنگ زدگی پایانه ها، صدای جرقه خفیف | نصب در محل سایه دار، پاک سازی فصلی گردوغبار و آب بندی جعبه |
| رعد و برق و سرج ناگهانی شبکه | سوختن هم زمان چند وسیله، قطع فیوز خانه | نصب سرج ارستر کلاس B+C در تابلو و اطمینان از ارت زیر ۲ اهم |
| اکسید شدن یا شل شدن اتصالات محافظ | جرقه زدن پایانه ها، افزایش حرارت محلی | سفت کردن ترمینال ها و تعویض شینه های خورده شده هر سال یک بار |
| نبود ارت مناسب کولر گازی | برق گرفتگی خفیف هنگام لمس بدنه | اجرای ارت مجزا برای یونیت و تست مقاومت ارت هر شش ماه |
| پایان عمر مفید محافظ (۵–۷ سال کارکرد) | افزایش خرابی های پیاپی، عملکرد ناپایدار | تعویض کامل محافظ پیش از شروع فصل گرما |
در روزهای گرم تابستان، سلامت قطعات برقی کولر اسپلیت به اندازه سلامت کمپرسور اهمیت دارد؛ چون یک محافظ معیوب می تواند همه چیز را از مدار خارج کند. سوختن محافظ کولر گازی یکی از مسائلی است که کاربران را ناگهانی با خاموشی یا حتی سوختن موتور روبه رو می کند. در این مقالهٔ جامع از مجلهٔ تخصصی تعمیر مگ که همواره سعی دارد مطالبی کاربردی و به روز ارائه دهد تمام دلایل، نشانه ها و راهکارهای پیشگیری را بررسی می کنیم تا با صرف کمترین هزینه، کولر گازی شما دوباره به مدار برگردد.
محافظ کولرگازی چیست و چرا به آن نیاز داریم؟
محافظ یا استابلایزر وسیله ای است که پیش از ورود برق شهری به یونیت خارجی نصب می شود تا تغییرات ولتاژ را تعدیل کند. این تجهیز شامل ترانس، رله، فیوز و مدار کنترل است تا با پایش لحظه ای، کولر را در محدودهٔ ایمن نگه دارد. آمار تعمیرکاران تعمیر مگ نشان می دهد که بیش از ۶۰ ٪ خرابی های تابستانی ناشی از نبود همین سد حفاظتی است.
وظایف اصلی محافظ کولر گازی چیست؟
محافظ کولر مثل نگهبانی است که بین برق و کولر می‌ایستد. اول، ولتاژ را دائم می‌سنجد؛ اگر خیلی کم یا زیاد شود، برق را قطع می‌کند تا موتور نسوزد. دوم، پس از برگشتن شرایط عادی، دو تا سه دقیقه صبر می‌کند و بعد دوباره کولر را روشن می‌گذارد، بنابراین شوک راه‌اندازی کمتر می‌شود. سوم، اگر جریان بیش‌ازحد یا اتصال‌کوتاه رخ بدهد، فیوز داخلی می‌پرد و خطر آتش‌سوزی از بین می‌رود. همچنین ضربه‌های ناگهانی رعدوبرق را با وریستور میگیرددیگر مقالات تعمیر مگ: علت نچرخیدن پروانه فن کولر گازی
نشانه های سوختن یا خرابی محافظ کولرگازی
- صدای «تق» مداوم و قطع و وصل شدن دستگاه
- بوی شبیه عایق سوخته یا تغییر رنگ پوسته
- داغ شدن محافظ کولر گازی در لمس دست، حتی وقتی کمپرسور خاموش است
- خاموشی کامل یونیت در لحظهٔ استارت یا هنگام کار با حداکثر توان
- جرقه یا اتصال کوتاه محافظ کولر گازی در سیم کشی های نزدیک دو شاخه
اگر این علائم را مشاهده کردید، بهتر است پیش از هر چیز دو شاخه را جدا کرده و مراحل عیب یابی زیر را دنبال کنید.
دلایل اصلی سوختن محافظ کولرگازی
نوسانات شدید ولتاژ برق شهری
در بسیاری از مناطق، مخصوصاً حوالی غروب، نوسان ولتاژ برق کولر گازی به ۳۰ ولت بالا یا پایین تر از حد استاندارد می رسد. وقتی ترانس محافظ نتواند این دامنه را جبران کند، سیم پیچ ها داغ می شوند و به تدریج می سوزند.
افت یا افزایش نامتعارف ولتاژ
«brown-out» هایی که در اوج مصرف رخ می دهد باعث افت ولتاژ محافظ کولر گازی می شود. در مقابل، گاهی شاهد افزایش ناگهانی ولتاژ محافظ پس از برگشت شبکه هستیم؛ هر دو حالت، بار اضافی روی ترانس وارد کرده و به سوختن آن می انجامد.
خرابی قطعات داخلی محافظ
یکی از عیب های متداول، خرابی ترانس محافظ کولر گازی است. علاوه بر آن، جریان های هجومی بالا می تواند منجر به خرابی رله محافظ کولر گازی یا خرابی فیوز محافظ کولر گازی شود. هر سه قطعه آسیب پذیرترین اجزای مدار هستند.
توان کمتر از نیاز دستگاه
ظرفیت پایین معادل سیم پیچ باریک و عناصر حفاظتی سبک تر است. اگر کولر ۲۴ هزار خود را با محافظ ۱۰ آمپری تغذیه کنید، خیلی زود با جریان بیش از حد محافظ کولر گازی و در نهایت ظرفیت پایین محافظ کولر گازی رو به رو می شوید.
کیفیت ساخت پایین
بازار پر است از تجهیزات بی نام و نشان. یک محافظ کولر گازی نامرغوب معمولاً فاقد عایق حرارتی استاندارد است و در اولین شوک الکتریکی از کار می افتد. کارشناسان تعمیر مگ همواره توصیه می کنند از برندهایی استفاده کنید که برگهٔ تست ولتاژ و جریان همراه دارند.
عوامل محیطی تاثیرگذار بر سوختن محافظ کولر گازی
- بار اضافی روی مدار کولر گازی وقتی ایجاد می شود که چند مصرف کنندهٔ پر توان روی یک فاز مشترک قرار می گیرند.
- رعدوبرق می تواند با موج ناگهانی خود، سبب سوختن محافظ کولر گازی شما بشود.
- رطوبت و نفوذ آب در محافظ، مخصوصاً در بالکن های بدون سقف، مسیر جریان نشتی را کوتاه می کند.
- در مناطق پر گردوخاک، گرد و غبار داخل محافظ کولر روی برد می نشیند و سبب قوس و جرقه می شود.
- قدیمی شدن شینه ها موجب اکسید شدن اتصالات محافظ شده و مقاومت تماس را بالا می برد.
- نبود سیم ارت مناسب یا همان نبود ارت مناسب کولر گازی، راه تخلیهٔ ولتاژهای ضربه ای را می بندد.
- هر وسیله عمر مفیدی دارد؛ پس از ۵ تا ۷ سال، پایان عمر مفید محافظ کولر فرا می رسد و احتمال سوختن چند برابر می شود.
تاثیر سوختن محافظ بر سایر قطعات کولر گازی
وقتی سوختن محافظ کولر گازی رخ می‌دهد، نخستین قربانی معمولاً کمپرسور است؛ زیرا در لحظهٔ شوکِ ولتاژ، سیم پیچ‌های مسی داغ شده و لاک عایق آن‌ها ترک می‌خورد. برد اینورتر هم به‌دلیل حساسیت ترانزیستورهای IGBT در برابر پیک‌های بالای ولتاژ، مستعد سوختگی لحظه‌ای است. فن کندانسور و خازن راه‌انداز نیز از این شوک بی‌نصیب نمی‌مانند؛ افزایش جریان راه‌اندازی خازن را باد می‌کند و فن با افت دور، فشار بیشتری به سیستم می‌آورد. به‌علاوه، ترمیستور حسگر دما که معمولاً روی برد کنترل قرار دارد، در برابر اضافه ولتاژ مقاومت کمتری نشان می‌دهد و خطای دمایی تولید می‌کند.
اقدامات لازم در صورت مشاهده علائم خرابی محافظ کولر گازی
- برق را فوراً قطع کنید.
- بدنه و بوی سوختگی را بررسی کنید. ترک، تغییر رنگ یا پلاستیک داغ نشانهٔ خرابی است.
- کابل، دوشاخه و پیچ‌ها را سفت کنید و هر آسیب یا زخم سیم را برطرف سازید.
- چراغ‌ها، نمایشگر و فیوز داخلی را چک کنید؛ خاموشی یا پرش فیوز هشدار مشکل داخلی است.
- خروجی را با لامپ یا مولتی‌متر بیازمایید و به تق‌تقِ رله گوش دهید؛ نوسان یا صدای پیاپی یعنی نقص.
- در صورت پریدن مکرر فیوز یا ولتاژ ناپایدار، محافظ را تعویض یا تعمیر تخصصی کنید.
- تا تهیهٔ محافظ سالم، کولر را مستقیم به برق نزنید و سرویس دوره‌ای شش‌ماهه را جدی بگیرید.
دیگر مقالات تعمیر مگ: علت خرابی ترموستات کولر گازی
روش های عیب یابی محافظ سوخته
تست ولتاژ خروجی با مولتی متر
ابتدا مدار را جدا کرده و ورودی و خروجی را با مولتی متر اندازه بگیرید. اگر خروجی کمتر از ۲۰۰ ولت یا بیشتر از ۲۴۵ ولت است، احتمال سوختن محافظ کولر گازی جدی است. با آموزش عیب یابی و تعمیر کولر گازی در تعمیر مگ می توانید ظرف چند دقیقه محافظ را جایگزین کنید.
بررسی بوی سوختگی و تغییر رنگ
پوستهٔ قهوه ای یا سیاه شدگی اطراف ترانس نشانی واضح از گرمای بیش از حد است. بوی لاک سوخته نشانه ای است که نباید نادیده گرفته شود.
آزمایش سلامت فیوز محافظ
فیوز را بیرون بکشید و برای تداوم جریان اهم آن را چک کنید. اگر هیچ عبوری دیده نشد، همان خرابی فیوز محافظ کولر گازی عامل قطعی بوده است.
راهکارهای پیشگیری از تکرار سوختن محافظ
انتخاب محافظ استاندارد
همیشه مدلی را انتخاب کنید که حداقل ۳۰ ٪ بالاتر از جریان نامی کولر ظرفیت داشته باشد. تعمیر مگ لیست کاملی از محصولات تایید شده را در اختیار شما می گذارد.
نصب صحیح توسط تکنسین متخصص
یک نصاب آموزش دیده مقاومت اتصال زمین را بررسی می کند، کابل ارت مجزا می کشد و درجهٔ IP محفظه را با موقعیت نصب هماهنگ می سازد. در صورت سوال یا انتقال دیدگاه همین با راه های ارتباطی تعمیر مگ با ما تماس بگیرید.
سرویس دوره ای سیستم برق ساختمان
پیشنهاد می شود سالی یک بار شل شدن اتصالات و تابلو برق بررسی شود؛ زیرا در بسیاری از تجربه های تعمیرکاران تعمیر مگ دیده شده که سوختگی ناشی از کسری تابلو بوده است.
کنترل دوره ای عملکرد محافظ
حداقل ماهی یک بار ولتاژ خروجی بدون مصرف بار را چک کنید. اگر در این بازه شاهد تغییر ناگهانی هستید، پیش از وقوع سوختن محافظ کولر گازی، محافظ را تعویض کنید.
راهنمای انتخاب محافظ برق بر‌اساس ظرفیت کولر
| ظرفیت کولر | محافظ پیشنهادی (حداقل) | زمان تأخیر ایمن |
|---|---|---|
| ۱۲ هزار BTU (≈۱ تن) | ۱۰ آمپر ≈ ۱٫۵ kVA | ۳ دقیقه |
| ۱۸ هزار BTU (≈۱٫۵ تن) | ۱۵ آمپر ≈ ۲٫۵–۲٫۷ kVA | ۳ دقیقه |
| ۲۴ هزار BTU (≈۲ تن) | ۲۰ آمپر ≈ ۳ kVA | ۳ دقیقه |
| ۳۰ هزار BTU (≈۲٫۵ تن) | ۲۵ آمپر ≈ ۴ kVA | ۳–۵ دقیقه |
راهنمای سریع
محافظ را دست‌کم ۳۰ درصد قوی‌تر از جریان نامی کولر انتخاب کنید تا جریان لحظه‌ای استارت را تحمل کند.
تأخیرِ سه‌دقیقه‌ای پس از هر قطع برق، برای همهٔ کولرها ضروری است؛ در مدل‌های بزرگ‌تر، تأخیر پنج‌دقیقه‌ای ایمن‌تر است.
اگر طول کابل زیاد یا ولتاژ محل شما ناپایدار است، یک رده بالاتر (مثلاً به‌جای ۱۵ آمپر از ۲۰ آمپر) انتخاب کنید.
دیگر مقالات تعمیر مگ: علت سوختن برد کولر گازی
پرسش های متداول دربارهٔ محافظ کولرگازی
محافظ چند آمپر برای کولر ۱۸ هزار کافی است؟
معمولاً ۱۵ آمپر به بالا، اما همیشه به برچسب مصرف توجه کنید.
آیا می توان محافظ سوخته را تعمیر کرد؟
اگر ترانس نسوخته باشد و مشکل به رله یا فیوز محدود شود، بله؛ هزینهٔ تعمیر آن معمولاً نصف خرید قطعهٔ نو است.
محافظ برق سراسری بهتر است یا محافظ تکی کولر؟
حفاظت سراسری مفید است، ولی محافظ اختصاصی نزدیک به مصرف کننده سریع تر واکنش نشان می دهد.
جمع بندی و توصیه های نهایی تعمیرکار
در این راهنما آموختید که چرا نوسانات، کیفیت پایین قطعات و شرایط اقلیمی می تواند به سوختن محافظ کولر گازی منجر شود. با انتخاب محافظ استاندارد، سرویس منظم و رعایت اصول برق کشی، هزینه های اضافی را به حداقل برسانید. برای دریافت مشاورهٔ رایگان همین حالا با پشتیبانی تعمیر مگ تماس بگیرید و کولر خود را در روزهای گرم، بدون نگرانی روشن نگه دارید. در آخر خوشحال می شویم نظرات، دیدگاه یا انتقادات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
دیدگاهتان را بنویسید