علت نچرخیدن پروانه فن کولر گازی

در روزهای گرم تابستان، وقتی کولر گازی روشن می شود اما هوای خنکی از آن خارج نمی شود، اولین چیزی که باید بررسی شود پروانه یا همان فن کولر گازی است. نچرخیدن پروانه کولر گازی می تواند نشانه ای از یک ایراد ساده مانند گیر کردن جسم خارجی یا مشکلی جدی مثل سوختن موتور فن باشد. در این مقاله  از تعمیر مگ با هدف آموزش رایگان تعمیر کولر گازی به زبان ساده اما تخصصی، تمام دلایل نچرخیدن پروانه فن کولر گازی را بررسی می کنیم و راه حل های عملی برای رفع آن ارائه می دهیم.

پروانه یا فن کولر گازی چیست و چه وظیفه ای دارد؟

پروانه یا فن کولر گازی بخشی از سیستم تهویه است که وظیفه گردش هوا را بر عهده دارد. این قطعه با چرخش خود، هوای گرم داخل اتاق یا محیط را به سمت یونیت داخلی یا بیرونی هدایت کرده و در نهایت باعث تبادل گرما و سرمایش مؤثر دستگاه می شود. فن می تواند در واحد داخلی (اواپراتور) یا واحد بیرونی (کندانسور) قرار داشته باشد و اگر از کار بیفتد، کل چرخه خنک سازی مختل می شود.

تفاوت فن داخلی و فن خارجی کولر گازی

کولرهای گازی دارای دو فن مجزا هستند: فن داخلی در واحد اواپراتور و فن خارجی در کندانسور بیرونی. فن داخلی وظیفه دارد هوای گرم اتاق را مکیده و پس از عبور از اواپراتور (سردکننده)، آن را به صورت هوای خنک به محیط بازگرداند. در مقابل، فن خارجی نقش مهمی در دفع گرمای تولید شده توسط کمپرسور دارد و در فضای باز نصب می شود. خرابی هر یک از این فن ها عملکرد کلی کولر را مختل می کند، اما خرابی فن خارجی خطرناک تر است، زیرا موجب بالا رفتن دمای کندانسور و سوختن کمپرسور می شود.

کار نکردن فن کولر گازی باعث چه مشکلاتی می شود؟

اگر فن کولر گازی کار نکند، چند مشکل جدی پیش می آید:

• افزایش فشار و دمای کمپرسور که می تواند منجر به آسیب یا سوختن آن شود.
• کاهش بازده خنک کنندگی دستگاه به دلیل اختلال در گردش هوا.
• افزایش مصرف برق و بالا رفتن هزینه برق به دلیل کار مداوم کولر بدون بازده مناسب.
• احتمال خاموشی ناگهانی کولر یا ایجاد ارور روی پنل داخلی.
• افزایش استهلاک کلی قطعات به دلیل نوسان دما و بار اضافی روی مدار الکتریکی.

به همین دلیل، عیب یابی و رفع سریع خرابی پروانه فن کولر گازی اهمیت زیادی دارد.

دیگر مقالات تعمیر مگ: علت جرقه زدن کولر گازی چیست؟

نشانه های متداول خرابی پروانه فن کولر گازی

قبل از اینکه فن به طور کامل از کار بیفتد، معمولاً نشانه هایی ظاهر می شود که نباید نادیده گرفته شوند:

• صدای غیرعادی مانند سایش، وزوز یا تق تق هنگام روشن شدن کولر.
• لرزش غیرمعمول در پنل داخلی یا خارجی به دلیل عدم تعادل پره ها یا شل بودن محور فن.
• کاهش جریان هوای خروجی حتی با تنظیمات سرعت بالا.
• روشن نشدن فن بعد از راه اندازی کولر و توقف کامل آن در حین کار.
• خاموش و روشن شدن های ناگهانی کولر به دلیل محافظت مدار کنترل از آسیب.

این نشانه ها به شما کمک می کنند قبل از جدی تر شدن مشکل، آن را شناسایی و برطرف کنید.

چک لیست ایمنی و ابزار ضروری پیش از عیب یابی فن کولر

قبل از هرگونه تعمیر یا بررسی کولر گازی، رعایت نکات ایمنی الزامی است:

• کولر را از برق بکشید و از نبود جریان برق مطمئن شوید.
• از دستکش عایق برق و کفش ایمنی استفاده کنید.
• محیط کار باید خشک، روشن و بدون رطوبت باشد.
• ابزارهای ضروری شامل: مولتی متر دیجیتال، پیچ گوشتی دوسو و چهارسو، اسپری هوا، آچار آلن، چراغ قوه و فازمتر.
• دفترچه راهنمای کولر یا شماتیک سیم کشی نیز می تواند کمک کننده باشد.

علت کار نکردن فن کولر گازی پنجره ای و اسپیلت

در این بخش مهم ترین دلایل نچرخیدن پروانه کولر گازی را بررسی می کنیم.

1. خرابی خازن استارت یا ران فن اسپیلت

خازن راه انداز یا خازن دائم در کولر گازی، قطعه ای است که انرژی اولیه لازم برای شروع به کار موتور فن را تأمین می کند. اگر این خازن آسیب ببیند یا ظرفیت خود را از دست بدهد، موتور فن قادر به شروع چرخش نخواهد بود. این خرابی معمولاً با صدای تق تق یا سکوت کامل موتور هنگام روشن شدن همراه است.

راه حل کامل:

• برق دستگاه را کامل قطع کنید.
• درپوش پنل را باز کرده و خازن را پیدا کنید (معمولاً استوانه ای فلزی یا پلاستیکی با دو یا سه ترمینال).
• با مولتی متر در حالت ظرفیت (μF) ظرفیت خازن را اندازه گیری کنید.
• اگر اختلاف عدد خوانده شده با مقدار درج شده روی خازن زیاد باشد، تعویض الزامی است.
• خازن جدید را با همان مشخصات (ظرفیت و ولتاژ) جایگزین کرده و سیم ها را دقیق متصل کنید.
• پس از نصب، عملکرد فن اسپیلت را تست کنید.

2. سوختگی یا قفل شدن موتور فن کولر

موتور فن به دلایل مختلفی از جمله نوسان برق، دمای بالا، کارکرد بی وقفه و خرابی بلبرینگ ها ممکن است بسوزد یا قفل کند. این وضعیت ممکن است با بوی سوختگی، داغ شدن شدید موتور یا عدم حرکت پره ها همراه باشد.

راه حل کامل:

• بررسی کنید که آیا موتور داغ شده یا صدای سوختگی از آن به گوش می رسد.
• فن را با دست بچرخانید، اگر سفت است یا گیر کرده احتمال گیرپاژ وجود دارد.
• موتور را باز کرده و اتصالات، سیم پیچ و خازن را بررسی کنید.
• اگر موتور آسیب دیده یا سیم پیچ ها سوخته اند، تعویض آن با موتور اصلی توصیه می شود.
• نصب موتور جدید باید توسط تکنسین انجام شود تا اتصال برقی و مکانیکی آن دقیق باشد.

3. ورود جسم خارجی و گیر کردن بین پره های فن کولر گازی

ورود برگ، حشره، زباله، یا حتی قطعات جداشده از داخل کولر می تواند باعث گیر کردن پره های فن شود. این حالت باعث فشار زیاد به موتور و توقف کامل چرخش پروانه خواهد شد.

راه حل کامل:

• دستگاه را از برق جدا کرده و پنل را باز کنید.
• با چراغ قوه محفظه فن را بازرسی کنید.
• اگر جسمی در بین پره ها گیر کرده، با انبردست یا دستکش آن را خارج نمایید.
• پروانه را با دست بچرخانید تا مطمئن شوید روان شده است.
• در صورت نیاز، فن و محفظه را تمیز کنید و توری محافظ نصب نمایید.

4. یخ زدگی اواپراتور و توقف چرخش پروانه کولر اسپیلت

اگر اواپراتور به دلایلی مانند کثیفی فیلتر هوا یا کاهش گاز مبرد یخ بزند، ممکن است یخ روی پره های فن جمع شده و مانع حرکت آن شود.

راه حل کامل:

• کولر را خاموش کرده و روی حالت فن قرار دهید تا یخ ها آب شوند.
• فیلتر هوای پنل داخلی را بررسی و تمیز یا تعویض کنید.
• فشار گاز مبرد توسط تکنسین اندازه گیری و در صورت نیاز شارژ شود.
• دمای ترموستات را روی ۲۴–۲۶ درجه تنظیم کنید و حالت فن را روی AUTO قرار دهید.
• از بسته نبودن دریچه های ورود و خروج هوا اطمینان حاصل نمایید.

5. خرابی برد الکترونیکی یا رله کنترل فن کولر گازی

برد الکترونیکی کنترل کنندهٔ سیگنال های الکتریکی موتور فن است. خرابی در بخش هایی مانند ترایاک، رله، یا آی سی های فرمان می تواند باعث شود فن فرمان حرکت دریافت نکند.

راه حل کامل:

• ابتدا برد را از نظر ظاهری بررسی کنید (آثار سوختگی، شکستگی، یا قطعات باد کرده).
• با مولتی متر ولتاژ ورودی و خروجی برد، و رله فن را تست کنید.
• در صورت خرابی، اگر امکان تعمیر قطعه ای وجود داشت، اقدام به تعویض قطعه کنید.
• اگر برد آسیب جدی دیده باشد، تعویض کامل آن با نمونه اورجینال توصیه می شود.

دیگر مقالات تعمیر مگ: علت سوختن برد کولر گازی

6. نوسانات ولتاژ و سوختن موتور فن کولر گازی

نوسانات شدید برق، یکی از عوامل اصلی فعال شدن فیوزهای حرارتی داخل موتور فن است. این فیوزها در برابر گرمای زیاد یا ولتاژ نامتعادل، عملکرد موتور را متوقف می کنند تا از سوختن آن جلوگیری کنند.

راه حل کامل:

• از محافظ ولتاژ استاندارد برای کولر استفاده کنید.
• ولتاژ برق ورودی را با مولتی متر بررسی نمایید.
• در صورت فعال شدن فیوز حرارتی، باید توسط تکنسین بررسی و در صورت لزوم تعویض شود.
• توجه کنید که تعویض فیوز بدون برطرف کردن علت اصلی، مشکل را تکرار خواهد کرد.

7. فرسودگی بلبرینگ ها و عدم بالانس پروانه کولر گازی

بلبرینگ های فن با گذشت زمان خشک یا فرسوده می شوند. این مشکل باعث افزایش اصطکاک و لرزش در زمان چرخش می شود. عدم تعادل پروانه نیز می تواند لرزش شدیدی ایجاد کرده و عمر موتور را کاهش دهد.

راه حل کامل:

• صداهای غیر عادی مانند جیغ یا تق تق هنگام چرخش، نشانه خرابی بلبرینگ است.
• فن را با دست بچرخانید؛ اگر سفت یا لق باشد، بلبرینگ باید تعویض شود.
• برای بالانس پروانه، آن را بررسی کرده و از عدم خم شدگی پره ها مطمئن شوید.
• تعویض بلبرینگ نیاز به باز کردن کامل موتور دارد و بهتر است توسط فرد متخصص انجام شود.

8. انباشت گردوغبار و آلودگی شدید روی پره های کولر اسپلیت یا پنجره ای

تجمع گردوغبار، چربی و آلودگی روی پروانه باعث افزایش وزن پره ها، کاهش سرعت چرخش و ایجاد فشار اضافی روی موتور فن می شود.

راه حل کامل:

• کولر را خاموش کرده و به فن دسترسی پیدا کنید.
• با برس نرم یا اسپری هوا، گردوغبار روی پره ها را تمیز کنید.
• اگر چربی یا جرم شدید وجود دارد، از مواد شوینده ملایم استفاده کرده و پره ها را با پارچه نرم پاک کنید.
• تمیز کردن منظم فن، عملکرد بهتر و عمر طولانی تری را برای دستگاه به همراه خواهد داشت.

موتور فن ممکن است به دلیل داغ شدن بیش از حد، اصطکاک بالا یا نوسانات برق بسوزد یا گیرپاژ کند.

ارورهای مرتبط با خرابی فن کولر گازی

بسیاری از کولرهای گازی هوشمند یا اینورتر هنگام اختلال در عملکرد فن، کد خطا یا ارور نمایش می دهند. این کدها بسته به برند متفاوت اند اما معمولاً شامل موارد زیر هستند:

• ارور F1 یا E1: خرابی فن داخلی
• ارور F2 یا E5: خرابی فن خارجی یا برد فن
• ارور E6 یا E7: سیگنال نرسیدن از برد فرمان به موتور فن
• ارور H3 یا H6: فن کندانسور نمی چرخد یا گیرپاژ دارد
• ارور CH03 یا CH38 (در ال جی): خرابی موتور فن یا ماژول کنترل آن

تست و عیب یابی فن کولر گازی

برای تست عملکرد فن:

برای تست فن کولر گازی، ابتدا دستگاه را روی حالت فن (FAN) قرار دهید و به عملکرد فن دقت کنید. باید چرخش نرم و یکنواخت پروانه مشاهده شود. سپس با خاموش و روشن کردن کولر، واکنش فن را بررسی کنید. صدای یکنواخت، شروع به کار سریع و چرخش بی لرزش از نشانه های عملکرد درست فن هستند. همچنین می توانید با دست، روان بودن چرخش پروانه را ارزیابی کنید.

چرا وقتی فن نچرخد، کمپرسور آسیب می بیند؟

کمپرسور کولر گازی به طور مداوم گاز مبرد را فشرده می کند. این فرآیند تولید گرمای زیادی می کند. وظیفه فن خارجی، خنک کردن کندانسور و دفع این گرما است. اگر فن نچرخد، گرما در یونیت خارجی حبس می شود. در نتیجه:

• فشار داخلی سیستم افزایش می یابد.
• دمای کمپرسور به شدت بالا می رود.
• کمپرسور وارد حالت اورلود یا خاموشی ناگهانی می شود.
• در صورت تکرار، کمپرسور می سوزد و هزینه ای سنگین به کاربر تحمیل می کند.

به همین دلیل، کار نکردن فن کولر گازی = خرابی کمپرسور کولر.

دیگر مقالات تعمیر مگ: علت خرابی ترموستات کولر گازی

نکات نگهداری پیشگیرانه برای افزایش طول عمر فن و کاهش استهلاک کولر گازی

• فیلتر هوا را هر دو ماه یک بار تمیز یا تعویض کنید.
• سالی یک بار فن، پره ها و محفظه داخلی دستگاه را تمیز و روغن کاری کنید.
• از محافظ ولتاژ برای جلوگیری از آسیب به قطعات برقی استفاده شود.
• در پایان فصل گرما، سرویس کامل شامل شستشوی پنل و بررسی گاز انجام شود.

چه زمانی باید با تکنسین متخصص تماس گرفت؟

اگر با وجود تمیزکاری و تست اولیه، مشکل حل نشد، بهتر است تعمیر را به یک متخصص بسپارید. به ویژه در مواردی که برد الکترونیکی، موتور، یا سیستم خنک کننده نیاز به بررسی دقیق دارند. تکنسین می تواند با ابزار حرفه ای و تجربه عملی، بدون آسیب زدن به قطعات دیگر، مشکل را دقیق تشخیص داده و رفع کند. همچنین، تکنسین مجرب می تواند قطعات معیوب را با نمونه های اصلی و اورجینال جایگزین کند که این موضوع باعث افزایش طول عمر کلی سیستم خواهد شد.

پرسش های متداول کاربران درباره خرابی فن کولر گازی

۱. چرا فن کولر گازی روشن نمی شود اما کمپرسور کار می کند؟

در این حالت، معمولاً مشکل از خازن راه انداز فن، خرابی موتور فن یا گیر کردن جسم خارجی در پروانه است. فن وظیفه خنک کردن کمپرسور را دارد و اگر نچرخد، گرما به درستی دفع نمی شود.

۲. چگونه بفهمم خازن فن خراب شده است؟

اگر فن صدا دارد ولی نمی چرخد یا اصلاً شروع به کار نمی کند، احتمال خرابی خازن وجود دارد. با استفاده از مولتی متر می توان ظرفیت خازن را اندازه گیری کرد. اگر مقدار اندازه گیری شده کمتر از مقدار درج شده روی بدنه باشد، خازن معیوب است.

۳. آیا گیر کردن پروانه کولر گازی می تواند باعث سوختن موتور شود؟

بله. اگر جسم خارجی بین پره های فن گیر کند و مانع چرخش شود، فشار زیادی به موتور وارد می شود. در صورت تداوم، این فشار می تواند باعث داغ شدن و سوختن سیم پیچ های موتور شود.

۴. چرا فن کولر گازی بعد از مدتی کار، ناگهان متوقف می شود؟

این مشکل می تواند به دلیل فعال شدن فیوز حرارتی موتور، نوسان برق، یا داغ شدن بیش از حد موتور فن باشد. همچنین خرابی بلبرینگ ها یا انباشت گردوغبار هم می تواند دلیل توقف ناگهانی باشد.

۵. اگر فن کولر کار نکند، آیا کولر گازی باز هم خنک می کند؟

خیر. بدون چرخش فن، گردش هوا مختل شده و فرایند خنک سازی انجام نمی شود. در کولرهای اسپلیت، حتی اگر کمپرسور سالم باشد، بدون فن سرمایشی مؤثری نخواهید داشت.

جمع بندی و توصیه نهایی برای حفظ کارایی کولر گازی

نچرخیدن پروانه کولر گازی ممکن است ساده به نظر برسد، اما بی توجهی به آن، پیامدهای سنگینی مانند سوختن کمپرسور، کاهش شدید بازده سرمایش و افزایش مصرف برق دارد. با شناخت دلایل اصلی، رعایت نکات نگهداری، و انجام سرویس دوره ای، می توان از بیشتر این مشکلات جلوگیری کرد. اگر احساس کردید فن کار نمی کند یا عملکرد کولر کاهش یافته، همین امروز دست به کار شوید. در بسیاری از موارد، با هزینه ای اندک می توان از خرابی های پرهزینه جلوگیری کرد. در صورتی که دانش فنی کافی ندارید، بهتر است از یک تکنسین متخصص مشاوره و کمک بگیرید.